Herhangi bir kişi için aterosklerotik kardiyovasküler hastalıktan (KVH) korunma onun toplam KVH riski ile ilişkilidir ve risk arttıkça tedavinin yoğunluğu da artmalıdır. Farklı rehberlerde farklı risk değerlendirme sistemleri kullanılmaktadır. İdeal bir risk skoru ülkelere-spesifik verilere dayanmalıdır. KVH’lerden korunmaya yönelik Avrupa rehberleri SCORE sisteminin kullanımını önermektedir, çünkü farklı ülkeler için tekrar kalibre edilebilmektedir. Birincil koruma bu rehberde ayrı bir başlık altında incelenmese bile, rehberin tümünde birincil koruma ile ilgili veriler mevcuttur. Dokümente aterosklerotik KVH olan hastalar (koroner arter hastalığı, periferik damar hastalığı ve inme) harici tüm bireylerin dislipidemi tedavisi birincil korumayı oluşturmaktadır. Yani birincil koruma hastaları çok yüksek risk grubundan, düşük risk grubuna kadar geniş bir yelpaze göstermektedir. Birincil koruma yaklaşımında da, ikincil korumaya benzer şekilde belirlenen hedeflere ulaşmak için tolere edilebilen en yüksek doza kadar yüksek yoğunluklu statin tedavisi önerilmektedir. Statin ile hedefe ulaşılamazsa, kombinasyon tedavisi önerilir.

En güncel dislipidemi kılavuzu olan 2019 Avrupa Kardiyoloji Derneği Dislipidemi tanı ve tedavi kılavuzunun önceki kılavuzlarla karşılaştırdığımızda en belirgin farkın ikincil korunma kapsamındaki hastalarda dislipidemiye yaklaşım olduğunu görüyoruz. Yeni kılavuzda çok yüksek risk olarak tanımlanan aterosklerotik kardiyovasküler hastalığı olan olgularda tedavinin ana hedefi düşük dansiteli lipoprotein (LDL) kolesterolün <55 mg/dL altına çekilmesi olarak belirlenmiştir. Bu yazıda yeni kılavuzun ikincil korunma kapsamındaki önerileri özetlenmiştir.

Dislipidemiler aterosklerotik kardiyovasküler hastalıklar için majör risk faktörüdür. Günlük pratikte, ek hastalığı olmayan hastalar kadar, özel hasta grubu olarak adlandırılabilecek, tedavi düzenlenmesi, ilaç seçimi, olası ilaç etkileşimleri ve klinik takip gibi konularda özen gerektiren hastalar da nadir değildir. Bu hasta gruplarının başında, akut koroner sendrom, ailevi hiperkolesterolemi, diyabetes mellitus, kronik böbrek hastalığına sahip hastalar sayılabilir. Bu hastalar büyük randomize kontrollü çalışmalarda yeterli sayılarda incelenmediğinden, kesin tedavi önerilerinde bulunmak da zorlaşmaktadır. Avrupa Kardiyoloji Derneği/Avrupa Ateroskleroz Derneği 2019 dislipidemi ve kardiyovasküler riskin azaltılması için lipit tedavi kılavuzu özel hasta gruplarına ayrıntılı olarak değinmiş ve tedavi önerilerini güncellemiştir.

Aterosklerotik kardiyovasküler hastalık toplumda giderek artmaktadır. Dislipideminin varlığı ve kümülatif etkilerinin aterosklerotik süreçte çok önemli olduğu önceki çalışmalarda gösterilmiştir. Bu durum hastanın yaşından bağımsız olarak primer ve sekonder korumanın önemini ortaya koymaktadır. Ailesel dislipidemisi olan bireylerin aileleri, erken tanı ve tedavi için taranmalıdır. Yaşlı ve çocuk hastalarda ise statin tedavisi düşük dozlarda başlatılıp hedef düşük yoğunluklu lipoprotein-kolesterol seviyesine göre tedrici olarak arttırılmalıdır.

Kolesterolün ateroskleroz ile nedensel ilişkisinin kesin olarak saptanmasıyla lipit düşürücü tedavilerin önemi artmıştır. Özellikle düşük dansiteli lipoprotein (LDL) kolesterol üzerine en etkili ve en güvenilir ilaçlar olan statinlerin uzun süre kullanmanın gerekliliği bu ilaçların olası yan etkilerinin ciddi şekilde araştırılmasına yol açmıştır. Statinlerin en önemli yan etkileri miyopati, yeni diyabet gelişimi ve çelişkili çalışma sonuçları olmakla birlikte hemorajik inme olarak öne çıkmaktadır. Klinik pratikte en sık görülen yan etki olan miyopati statin kesilmesinin en sık nedenidir. Statin intoleransı olarak da adlandırılan bu durum artmış kardiyovasküler olay riski ile ilişkilidir ve bu sorunla başa çıkma yolları giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Bu yazıda statin yan etkileri kısaca gözden geçirilmiş ve özellikle miyopati gelişen hastalara odaklanılarak statin yan etkileri ile başa çıkma stratejileri özetlenmiştir.

Kardiyovasküler hastalıklar tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de ölümün ve engellilik durumunun en önemli nedeni olmaya devam etmektedir. Diyet, yaşam tarzı değişikliği ve egzersiz aterosklerotik kardiyovasküler hastalıklardan korunmada önemli bir rol oynamaktadır. 2019 yılında Avrupa Kardiyoloji Derneği ve Avrupa Ateroskleroz Derneği ortaklığında yayınlanan dislipidemi kılavuzunda kardiyovasküler riski azaltmak için diyet ve yaşam tarzı değişikliğinin önemi bir kez daha vurgulanmıştır.